Nikoh faqat yigit va qiz o‘rtasida emas, qarindoshlar aro ham rishtalarningbog‘lanishidir. Kelin yangi oilasidagi barchaning ko‘nglini olishi, ular bilan uyg‘unmunosabatlar o‘rnatishi kerak. Afsuski, kelinga nisbatan haddan oshishlar, ungacho‘ridek muomala qilishlar ham uchrab turadi. Bu masalaga jiddiy qarash, uniumummilliy muammo sifatida muhokama qilish kerak, zero, oilalarimizningmustahkamligi shunga bog‘liq. Bugun erining qarindoshlari tomonidan zug‘um vabosimlar ostida qolgan kelinlar dardini tinglaymiz.

«Xizmatini qilib tuhmatga qoldim...»

— Qaynsinglimni deb ajrashish ostonasida turibmiz. Erimning bir opasi va bir singlisi bor. Qayinegachim turmushga chiqib ketgan, fe’li juda yaxshi, menga sira ziyoni tegmaydi. Ammoqayinsinglim hayotdan to‘ydirib yubordi. Juda injiq, tantiq qiz. Kelinligimning ilkkunlariyoq ko‘ylaklarimni kiyib ko‘rib, menga shunisi yoqdi, deya indamay ikkitasini olib chiqibketganida lol qolgandim. Ammo bu hali holva ekan. Tobora uning zug‘umlari ortib boraverdi: ertalab uxlab qolsa ham men aybdor, yigiti bilan urishsa ham alamini mendan oladi, akasitergasa ham menga jahl qilgan. Uyda hamma ish mening zimmamda, hatto ich kiyimlarini hamo‘zim qo‘lda yuvib (qimmatbaho, kir mashinada yuvmang, deydi), dazmollab beraman. Qaynonamdoim qizi tomon. Necha marta erim shu singlisining gapi bilan meni do‘pposlagan. Oxirgijanjal telefondan chiqdi: ota-onam tug‘ilgan kunimga yangi telefon sovg‘a qilishgandi. Shunimenga berasiz, deb turib oldi. Men bu sovg‘a, bera olmayman, yaxshisi, bola pullarini yig‘ib sizgayangisini olib beraman desam, jahl qildi. Ertasiga kelinoyim sinfdosh yigiti bilangaplashayapti, degan yolg‘on to‘qib akasiga chaqdi. Shu bilan qilmagan ishim uchun kaltak yedim. Xo‘rligim kelib ketdi: endigina 18 ga chiqqan qiz hayotimni ostin-ustin qilib yubordi-yu, naerim, na oilaning kattalari miq etishmayapti. Menga ishonmagani uchun turmush o‘rtog‘imdan, adolat qilishmagani uchun qaynona-qaynotamdan xafa bo‘ldim va birinchi marta uyimga ketibqoldim. Endi u xonadonga borishga yuragim bezillayapti.

Charos, 27 yosh

— Kelin oilaning supurgisini ham sizlashi kerak, degan gap bor. Ya’ni oila a’zolarining har birining, hatto u yosh bola bo‘lsa ham, hurmatini joyiga qo‘yib, xizmatini so‘z demay bajarishi shart, degan aqida mavjud. To‘g‘ri, er va uning ota-onasi oldida xizmat qilish kelinlik burchidir. Oilaning kichik a’zolari esa kelinga nisbatan hurmat bilan munosabatda bo‘lishlari lozim. Kelinga hurmat uning eriga, ya’ni shu oilaning o‘g‘liga nisbatan ham hurmatdir. Xotiniga nisbatan bunday munosabatni er talab qilish kerak, bu bilan u ba’zilar aytgandek «xotin quli» bo‘lib qolmaydi, balki oilasining tinchini ta’minlagan, xonadonda adolat mezoning toshini tenglab qo‘ygan hisoblanadi. Endi qayinsingilga kelsak, hozircha qayinsingil sizning muammoingiz, ya’ni turmushga chiqib ketguncha. Oilalik bo‘lgach, bu fe’li bilan u, avvalo, ota-onasiga katta boshog‘riq bo‘ladi. Buni oilaning kattalariga tushuntiradigan odam kerak, balki ota-onangiz, balki mahalla xotin-qizlar qo‘mitasi aralashib hal etishar. Bo‘y yetgan qizning hulqi mahallada muhokama qilinishi qaynonangiz uchun foydali yechim emas, qizining tizginini tortib qo‘yadi. Faqat ishni bosiqlik bilan, janjallarsiz hal qiling. Oila — sizning baxtingiz, uni himoya qiling, aql va tadbir bilan, albatta. Bir yosh qizchaning injiqliklariga oilaviy baxtingiz, farzandingiz kelajagini qurbon qilmang.

«Qaynim qo‘l ko‘tardi...»

— Turmushga chiqayotganimda oilada qaynonamdan boshqa ayol yo‘qligi quvontirgandi, chunkiqaynegachiyu qaynsingillar haqida turli vahimali gaplarni eshitib qo‘rqib qolgandim. Lekinmuammo qilaman desa, erkak kishi ham qilaverarkan. 21 yashar qaynim hayotimni zaharlayapti. Ishsizligi uchun alamzadami yo fe’li o‘zi shundoqmi — bilmayman, ammo meni turli talablaribilan ezib tashladi. Kun bo‘yi qadamimni poylaydi, kir yuvsam chala yuvibsiz deb qaytayuvdiradi, ovqatim ham yoqmaydi. Bir marta choy quyib berganimda xo‘plab og‘zini kuydirib oldiva nega qaynoq demadingiz, deb piyolani dsturxonga uloqtirib yubordi. Boshida bu qiliqlarinihyech kimga aytmadim, ammo oxiri erimga yorildim. U ukamning fe’li shundoq, sabr qil dedi, ukasiga bir so‘z aytmadi. Kecha esa «Tuflimni tozalab qo‘ymabsiz, qandoq shaltoq xotinsiz», deb yelkamdan bir turtib yubordi. Boshim devorga urildi. Men kap-katta odam, uyimda ota-onam bir chertmay katta qilishgan, erimdan kaltak yesam ham shunchalik xo‘rlanmasdim. Lekinshunchaki kelinligim uchun hurmat qilishim kerak bo‘lgan bir boladan bunday xo‘rliklar boshimgakelayotgani alam qiladi. Nima qilishga hayronman.

Umida, 26 yosh

— Sizga qayningiz nega bunday qilvyapti, balki o‘zingiz nimanidir boshidan noto‘g‘ri qilgandirsiz demaymiz, garchi shunday ehtimol bo‘lsa ham. Chunki bo‘layotgan ish oilaviy zo‘ravonlikka kiradi. Bu erkaklar bilan hal qilinadigan muammo. Albatta, qayningiz uylansa, vaziyat o‘zgarishi mumkin, ya’ni yo u xotiniga ko‘chiradi injiqliklarini, yo xotini qatori sizni ham hurmat qilib, tushuna boshlaydi. Lekin ungacha chidab turing, deya olmaymiz. Chunki voyaga yetgan erkak kishining ayolga qo‘l ko‘tarishi, ayniqsa, u kelinoyisi bo‘lsa, normal holat emas. Eringizga tushuntiring: «Men himoyachi sifatida sizdan yordam so‘rayapman, chunki u ukangiz bo‘lsa-da, erkak, men esa ojizaman», deng. Agar chora ko‘rmasa, boshqa erkaklar (dadangiz, aka-ukalaringiz)dan yordam so‘rashga majbur bo‘lishingizni ayting. Muammo jiddiyligini va yanada kattalashib ketishini anglagan turmush o‘rtog‘ingiz biror chora ko‘radi, albatta. Chunki erkaklar o‘z oilalaridagi mojarolarning boshqa erkaklar aralashuvi bilan hal etilishini istashmaydi. Nima bo‘lganda ham, bunga chidamang, jahlini tizginlay olmayotgan zo‘ravon qayningizga, albatta, chora ko‘rish kerak.

«Hamma menga qarshi birlashgan»

— Erim qo‘li yugurik, ko‘p uradi. Bir marta miya chayqalishi bilan shifoxonaga ham tushdim. Onam keyinuyga olib ketdi, u xonadonga bormaysan, menga sening joning kerak, bolalaringgasog‘lom keraksan, dedi. Shifoxonada erim ustidan shikoyat yozgandim, ammo keyin qaytariboldim. Chunki kelib, uzr so‘rab, yalinib olib ketdi. Uyda tilla bilaguzuklar sovg‘a qildi, endiboshimga ko‘tarib yuraman dedi... Xullas, turmush o‘rtog‘imga aql kiribdi, endi hayotim tincho‘tadi, degan umid paydo bo‘la boshlagandi. Ammo unday emas ekan. Endi erim urmas, hamma ishniqaynonam va qaynegachilarim qilishardi. Men kelin bo‘lib tushmasimdan avval ham buoiladagilar o‘zaro ziddiyatlarni musht bilan hal qilib kelishgan. Endi birdaniga hamma mengaqarshi birlashdi: meni uch qaynegachim bir bo‘lib urishdi. Yana shifoxonadaman, yelka suyagimmajaqlangan, jarrohlik amaliyoti qilish kerak. Olti oylik chaqalog‘imni ko‘krakdanajratishga majburman, chunki qabul qilayotgan dori-darmonlarim unga yomon ta’sir qilishimumkin. Erim bolaga bir quti kasha ham olib kelmadi. Nega bunchalik xo‘rlanayapman? Bolamningaybi nimada?

Komila, 24 yosh

— Oilada erkak tomonidan ayolga zo‘ravonlik — katta muammo. Lekin balo faqat shunda emas. Yuqoridagidek zo‘ravonlik boshqa oila a’zolari tomonidan ko‘pchilik bo‘lib amalga oshirilsa, bu ayolning joniga jabr. Axir u ona-ku, shu oilaning naslini davom ettiruvchisi! Uning salomatligi shu oilaning manfaati emasmi? Nahotki, oiladagilar shuni fahmlashmasa? Musht bilan muammolarni hal qilish, ochig‘ini aytganda, rivojlanishning qaysidir bosqichida qolib ketgan insonlarning ishi. Aql-idroki bor odam tadbirni, zabonni ishga solmaydimi? Birovning bolasiga jabr yetkazib, keyin Yaratgandan bo‘ladigan jazoni nahotki o‘ylashmasa? Albatta, hozirgi kelinlar ham o‘ziga yarasha, balki tili o‘tkirdir, balki ishga uquvi yo‘qdir, yo boshqa ayblari bordir. Lekin yoshi katta, ko‘pni ko‘rgan ayolning ishni shu yo‘l bilan hal etishi, bu — katta muammo. Bunday oilada farzand tarbiyalash qiyin. Keyin hayron bo‘lamiz, mushtumzo‘rlar yoki jur’atsiz, qo‘rqoqlar qayerdan paydo bo‘layapti, deb. Bu oilaning muammosini mahalla noziri, faollar hamda xotin-qizlar qo‘mitasi bilan hal etish kerak. Chunki muammo birgina erning emas, butun oila a’zolarining fe’lida, odatlarida ildiz otib ketibdi. Kelinga esa iloji boricha tilni shirin qilishni, ziddiyatlarga aralashmasliknimaslahat beramiz.

Shahnoza TO‘RAXO‘JAYeVA

Manba: Darakchi.uz