Inklyuziv ta’lim loyihasi haqidagi maqola e’lon qilinganidan keyin bizga bu masala yuzasidan qo‘shimcha ma’lumot olish maqsadida bir necha murojaatlar bo‘ldi. Telefon orqali biz bilan aloqaga chiqqan bir ayolning suhbatini o‘zining roziligi bilan yozib oldik. U faqat ismini to‘liq e’lon qilishmizni istamadi. Shuning uchun uni shartli ravishda Munisa deb ataymiz:
“Inklyuziv ta’lim loyihasi ishga tushish arafasida men tashhisi “daun sindromi” bo‘lgan farzandimni bog‘chaga joylashtirish masalasi bilan yurgan edim. Farzandim oilada uchinchi. Opasi va akasi sog‘lom. Shuning uchun katta farzandlarim borgan bog‘chaga joylashtirish maqsadida hujjat yig‘a boshladim. Ammo bir qator muammoli vaziyatlarga duch keldim. Farzandimga alohida e’tibor va tarbiya zarurligini menga tuman Xalq ta’limi bo‘limidagilar tushuntirishdi.
Farzandimning voyaga yetish davrida jismoniy rivojlanishi og‘ir kechganini (juda kech o‘tirdi, kech emaklay boshladi, yurganida esa u deyarli uch yoshga to‘lgan edi) hisobga olmaganda aqli va farosati tengqurlari qatori. U hozir besh yoshda. Maxsus ixtisoslashtirilgan bog‘chaga borayotganiga ham bir yarim yil bo‘ldi.
Bog‘chada uning tarbiyasi bilan malakali mutaxassislar shug‘ullanishadi. Shu maskanga borganidan beri bolamda yaxshi o‘zgarishlarni sezdim. Unda dadillik, qiziquvchanlik shakllandi. Ammo uning fe’lida avval kuzatmaganim – dauncha qiliqlar ham paydo bo‘ldi (bunaqa qiliqlarni bog‘chaga ilk borgan kezlarimiz boshqa daun bolalarda kuzatgan edim). Buni ko‘proq “tantiqlik” deb atash mumkin.
Ona sifatida, albatta, bu holat meni tashvishlantiradi. Shuning uchun loyihaning amalga oshganidan juda sevindim. Chunki, bolam uyda sog‘lom opa-akasi, hovlida sog‘lom tengqurlari bilan muloqotda bo‘lganida harakatlari va tabiatida ularga o‘xshash jihatlari paydo bo‘lganini sezaman. Kelajakda uni ommaviy umumta’lim maktabiga berish umididaman”.
Yana bir onalardan biri shunday deb yozadi:
“To‘qqiz yillik turmushimdan tilab-tilab olgan farzandimning nuqsoni tibbiyot tilida juda uzun va tushunarsiz so‘zdan iborat. Mahalliy pediatrimiz buni menga oddiy qilib, aqliy rivojlanishdan orqada qolish, deb tushuntirdi.
Go‘dakligida esa uni nevropatolog ko‘rigidan o‘tishga olib bordim. U (“shifokor” deyishga tilim bormaydi) menga “Bolang tug‘ma kasal, uni davolataman, deb bekorga ovora bo‘lma. U baribir tuzalmaydi! Qiladigan ishing faqat katta bo‘lganida maxsus bog‘chaga, keyin maxsus maktabga berasan. Aks holda sog‘lom bolalar uni masharalab, hatto, urishlari mumkin”, dedi.
Jinka kuchukdek jussasi kichkinagina bu ayolni qanday qilib yoqasidan olib, tumshug‘iga bir tushirganimni eslay olmayman. Keyinchalik bilsam u poliklinikadan bo‘shab ketibdi.
Aytmoqchi bo‘lganim bu emas. O‘sha bolam hozir sakkiz yoshda. Yetti yoshida tegishli mutaxassislar ko‘rigidan o‘tqazib, bolamni ommaviy maktabga berdim. Maktabda uni hech kim xafa qilmaydi. Aksincha, o‘qishda biror qiyinchilik bo‘lib qolsa, sinfdoshlari yordam berishadi.
Aslida bunday bolalarni ayrim farosatsiz tibbiyot xodimlaridan himoya qilish kerak. Shifokor bo‘lib nogiron bolalar tug‘ilishini oldini ololmayapsanmi, hech bo‘lmasa bu sinovga duch kelgan onalar dardiga malham bo‘l. Prezidentimizning tibbiyot xodimlari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvidagi nutqini eshitib, juda xursand bo‘ldim. Zora, ba’zi shifokorlar o‘rtasida uchrab turadigan ta’magirlikka barham berilsa.
Inklyuziv ta’lim loyihasiga kelsak, faqat shuni aytishim mumkin: bu ishlarni allaqachon boshlash kerak edi!”
Yana bir juda g‘amgin xabarni hukmingizga qo‘ydik:
“Farzandim tug‘ma nogiron edi. Kasalligi – bosh miya sohasida qon aylanish tizimining buzilishi. Go‘dakligidan bir mashhur nevropatolog ko‘rigida hisobda bo‘ldik. Biz qilib ko‘rmagan davo, biz olmagan dori qolmadi. Afsuski, bolamning ahvoli kundan kunga og‘irlashaverdi.
Go‘dakligida atak-chechak yurib, gapira boshlagan bolamning ikki yarim yoshidan boshlab tana a’zolari harakatdan to‘xtay boshladi. Oxirgi paytlarda esa u meni, dadasini ham tanimay qo‘ydi. Yutinish a’zolari ishdan chiqdi. Ko‘p o‘tmay u bizni tashlab ketdi.
Uni har eslaganimda o‘zimning ham bo‘g‘zimga nimadir tiqiladi. Hech bir ota-ona farzand dog‘ini ko‘rmasin ekan.
Olti oydirki uning jovdirab turgan ko‘zlarini qanchalar sog‘inishimni bilmaysiz. Hech qachon bilmang! Chunki bu dard shunchalar og‘ir-ki, ko‘zlaringizda mungli iz qoldiradi.
Aynan shu tashhis bilan og‘rigan ba’zi bolalarning ahvoli u qadar og‘ir emas. Shifoxonalarda bolam bilan yotganimda boshqa bolalarni kuzatdim. Ular yashab ketadi.
Loyiha ana shunday bolalarga imkoniyat yaratganidan xursandman. Axir farzandini yetaklab bog‘chaga yoki maktabga olib borish har qanday ona uchun baxt emasmi?!”
Men jurnalist sifatida yana nimadir yozishim kerak. Ammo nimani yozay? Faqat shuni aytishim mumkinki, bu inklyuziv ta’lim loyihasining kelajagidan ko‘pchilik umidvor.
Hayotimizda juda ko‘p odamlarga duch kelamiz. Kimdir boy, kimdir o‘rtahol, yana kimdir o‘ta nochor. Yaratgan esa dardni tanlamay beradi. Hammaga o‘xshamagan, aqliy rivojlanishi biroz past yoki biror nuqson bilan tug‘ilgan bolalarning ham boshqalar qatori yashashga, baxtli bo‘lishga haqqi bor. Nogironlik ayb emas, jinoyat ham. Ko‘rsatkich barmog‘imizni ko‘tarishdan, kaftimiz bilan og‘zimizni berkitib “tavba” deyishdan, ularga achinish hissi bilan qarashdan avval, nogiron bolajonlarning jamiyatda o‘z o‘rnini topishi ko‘p hollarda atrof-muhitga, bizga ham bog‘liq ekanini unutmaylik. Xulosa o‘zingizdan.
Manba: Qalampir.uz
